سابقه تاریخی دو سرعت
مسابقات دو سرعت در مسافت کوتاه از دیرباز در همه تمدنها مورد توجه بوده و در سوابق تاریخی ملل مختلف از آن یاد شده است. سابقه تاریخی دو سرعت به المپیک های عهد باستان می رسد. برخی از این مسابقات در مسافتی طولانی به طول ورزشگاههای قدیمی یونان، حتی تا ۱۹۲ متر، در خط مستقیم اجرا می شد. در این نوع مسابقات از بلوک های استارت استفاده می شد که در آغاز مسافت مورد نظر به صورت دو شیار سنگی برای هر نفر در زمین به طور ثابت کنده شده بود.
در قرن ۱۸م، مسابقات دو سرعت بین ورزشکاران طبقه اشراف به منظور شرط بندی اجرا می گردید و در قرن ۱۹م دو سرعت به صورت حرفه ای در انگلستان گسترش چشمگیری یافت.
سیر تکاملی تکنیک های استارت
استارت نشسته را نایک مورفی، سرمربی تیم ملی آمریکا، در سال ۱۸۸۷ ابداع و توصیه کرد. در اولین مسابقه، ای چار اچ شریل از این استارت استفاده کرد، دوندگان و تماشاچیان به روش او خندیدند و تصور کردند که روش های استارت را نیاموخته است، ولی بعدا دریافتند که او از استارتی جدید استفاده می کند. پس از آنکه مزایای استارت نشسته نسبت به ایستاده آشکار شد، تمام دوندگان سرعت، دوندگان مانع و حتی نیمه استقامت نیز از آن استفاده کردند.
در روش ابتدایی استارت نشسته، پاها در چاله های مخصوص قرار می گرفت و بیشتر وزن بدن روی دستها و انگشتان بود. آرتور دوفی، قهرمان سالهای ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۳، از استارت نشسته شبیه استارتهای امروزی استفاده می کرد. استفاده از چاله های مخصوص تا سال ۱۹۳۵ معمول بود. تا اینکه در سال ۱۹۳۵، استفاده از تخته و بلوک های استارت پیشنهاد گردید.
سیر تکاملی دو ۱۰۰ متر و ۲۰۰ متر و بهبود رکورد آن
سیر تکاملی حالت دویدن دوندگان سرعت نیز نظیر سیر بهبود وضعیت استارت است. این امر نیز تا حدودی به استخوان بندی، وضعیت عضلانی، آمادگی جسمانی و حالات فیزیکی بدن آنها بستگی داشته است. طبق شواهد و مدارک موجود، شکل اولیه دو سرعت از یونان باستان الگوبرداری شد و تا ظهور دوندگان نظیر جس اونز و تامی اسمیت – که زنوان خود را نسبت به دوندگان قبلی بالاتر می آوردند – از آن استفاده گردید و به تدریج با کاربرد علوم مختلف در ورزش، بررسی های دقیقتری روی اجرای مطلوب دوهای سرعت به عمل آمد.
نحوه پایان دادن به مسابقه و تغییرات تکنیکی آن
اجرای تکنیک خاص دوندگان برای عبور از خط پایان، به قرن حاضر بر می گردد. در سال ۱۹۰۴ مورتون سعی کرد قبل از رسید به خط پایان، بدن خود را به جلو متمایل سازد که این روش تا به امروز متداول بوده است. او حدود ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر قبل از خط پایان، سنگینی بدن را روی پای راست منتقل و شانه چپ خود را به جلو هدایت کرد و با انتقال وزن بدن روی پای چپ، توانست تنه خود را زودتر از سایر بخش های بدن از خط بگذراند. چارلی پادوک، سریعترین مرد جهان در سال ۱۹۲۰ بر اساس توصیه مربی خود، در انتهای دویدن و در خط پایان از یک جهش کوتاه استفاده می کرد که معتقد بود که این جهش در بسیاری از مسابقات موجب پیروزی او در خط پایان شده است.
روش عبور از خط پایان پا با جلو دادن سینه و انتقال دو دست به پایین و عقب را نخستین بار در سال ۱۹۰۰ آرتور دوفی به اجرا گذاشت. در این روش در حالی که یک دست بالا نگه داشته می شد، یک طرف بدن به سمت جلو متمایل می گردید، و با این عمل بالا تنه حدود ۱۵ سانتی منر جلوتر از سایر بخش های بدن از خط پایان عبور می کرد، تا کنون از این روش بسیاری از دوندگان سرعت استفاده کرده اند.
اصول کلی و نکات مورد توجه در دو سرعت
مفهوم و تعریف سرعت و شناخت عوامل موثر بر آن
کارشناسان رشته دو و میدانی تعاریف متعددی از سرعت کرده اند، برخی از آن را دویدن با حداکثر سرعت می نامند و بعضی ها عقیده دارند دو سرعت، دویدن مسافت های نسبتا کوتاه ( تا ۴۰۰ متر) با سرعتی نزدیک به حداکثر است و برخی متخصصان، سرعت را قابلیت ارتباط و هماهنگی بین سیستم عصبی و عضلانی برای اجرای حرکات سرعتی می دانند. از اولین دوره المپیک در آتن (۱۸۹۶) تا کنون، دو سرعت در سه رشته ۱۰۰ متر، ۲۰۰ متر و ۴۰۰ متر برگزار می شود.
البته دو ۴۰۰ متر تا مدتها، دو نیمه استقامت تلقی می شد. امروزه دو سرعت شامل ۱۰۰، ۲۰۰، ۴۰۰ متر و ۶۰ متر داخل سالن است و رشته های دیگری نظیر، ۵۰، ۶۰، ۱۰۰، ۲۲۰ و ۴۴۰ یارد نیز در سالهای گذشته جزء این گروه بوده است.
بررسی ها نشان می دهد که در اغلب رشته های ورزشی، رسیدن به شتاب به معنی تغییر سرعت در واحد زمان مورد نظر است. شتاب، حاصل هماهنگی بین قدرت و به کارگیری گروه های مختلف عضلانی است که امکان دستیابی به بالاترین سرعت را در واحد زمان به ورزشکار می دهد.
وارد و واتز سرعت را دویدن طی حداکثر مسافت ممکن در حداقل زمان تعریف کرده اند. به عقیده آنها، دونده سرعتی، ذاتا سرعتی متولد می شود. سرعت انقباضات عضلانی با ساختار تارهای عضلانی و قابلیت تحریک پذیری تارها و عوامل باز دارنده سیستم عصبی ارتباط مستقیم دارد.
چنانکه اشاره شد قابلیت عصب در ایجاد راحتی عضلانی عاملی موثر است که تمرین می تواند تا حد زیادی این قابلیت را بالا ببرد. از طرف دیگر، یکی از سازگاریهای حائز اهمیت بدن برای تطابق عضلانی در اجرای تمرین های سرعتی، افزایش گلیکوژن و کراتین فسفات است. این مواد برای مراحل متابولیسمی مهم هستند و به عضله امکان ادامه کار سرعتی را برای مدت مشخص، همراه با بازسازی انرژی می دهد. سازگاری دیگری که صورت میگیرد روی خاصیت بافری خون است. خاصیت بافری قابلیت بقای غلظت یون هیدروژن در خون است. تکرار و تواتر مداوم حرکات سریع مسلتزم انجام وظیفه اندام های بدن در حد بالا و در حداقل زمان است. از آنجا که اکسیژن مورد نیاز برای انتقال و تهیه انرژی در این نوع حرکات به حد کافی تامین نمی شود، عضلات از انرژی بدون اکسیژن یا غیر هوازی استفاده می کنند. در دو ۱۰۰ متر نیاز به اکسیژن بالاست، در حالی که دستگاه تنفسی در این مدت کوتاه میتواند میزان بسیار کمی از اکسیژن را تامین کند، بنابراین بدهی اکسیژن در دوهای سرعت به حدود ۹۰ درصد میزان مورد نیاز رسیده که طی فعل و انفعالات متابولیسمی در بخش های مختلف بدن، از جمله عضلات، حالت جبرانی ایجاد و از انرژی غیر هوازی استفاده می شود. کمبود انرژی یکی از محدودیت های مهم در کارهای سرعتی است.
میزان مصرف انرژی برای دو ۱۰۰ متر سرعت، حدود ۵۰ کالری و تقریبا ۲۰۰ برابر متابولیسم در حالت استراحت است. در دوهای طولانی تر میزان مصرف انرژی هر صد متر به نسبت دو ۱۰۰ متر کاهش می یابد، زیرا میزان سرعت در آنها کمتر است، در هر ۱۰۰ متر از دو ۴۰۰ متر، حدود ۲۵ کالری و در هر ۱۰۰ متر از دو ۱۵۰۰ متر، ۱۱ کالری انرژی مصرف می شود، ولی مصرف کلی انرژی بدن برای تمام مسافت بیشتر و بدین شرح است:
۴۰۰ متر حدود ۱۰۰ کالری
۱۵۰۰ متر حدود ۱۷۰ کالری
۱۰۰۰۰ متر حدود ۷۰۰ کالری
بنابراین برای ادامه بهتر حرکات سرعتی، نه تنها کار سیستم های عصبی و عضلانی مهم است، بلکه انجام وظیفه مطلوب سایر سیستم های بدن نظیر سیستم قلبی-عروقی و تنفسی نیز اهمیت دارد.
جنبه های مختلف سرعت
در سرعت ممکن است یکی از سه جنبه ملاحظه شود: الف) سرعت حرکت اعضای مختلف بدن ب) سرعت دویدن در مسافتی بسیار کوتاه ج) سرعت حداکثر در حین دویدن.
به دلیل وجود شکل ها و حالات مختلف سرعت، به ندرت می توان فردی را صرف نظر از وضعیت ژنتیکی تارهای عضلانی اش در زمره افراد سریع یا کند قرار داد. سرعت حرکت تا حد زیادی به اندام های مختلف بدن بستگی دارد، برای مثال فردی که از نظر حرکات دست سرعت خوبی دارد، ممکن است سرعت حرکت پاهایش کم باشد و همچنین این امر تا حد بسیار به نوع و مسیر حرکت نیز بستگی دارد.
سرعت دویدن را با توجه به دو عامل می توان بررسی کرد: میزان شتاب مثبت و حداکثر سرعت. اولین عامل به اینکه فرد در چه زمان و با چه ترتیبی می تواند به حداکثر سرعت خود برسد بر میگردد، این مورد مهم ترین عامل در سرعت است که ملاک بررسی آن معمولا مسافت های کوتاه در حدود ۲۰ متر یا بیشتر است. این عامل در ورزش های میدانی و مسابقات دو سرعت کوتاه اهمیت خاصی دارد. برای مسافت های بیشتر در دو سرعت، بالاترین سرعت در حال دو و در تمام مسیر، حداکثر سرعت مهم ترین عامل است. دو عامل میزان شتاب و حداکثر سرعت در برخی موارد ارتباط زیادی با هم ندارند. دو جنبه دیگر سرعت در دوها و میدانیها، سرعت متوسط و سرعت نهایی است.
دونده ای که سعی می کند مسافتی معین نظیر ۱۵۰۰ متر را در حداقل زمان ممکن بدود، باید با بالاترین میانگین سرعت خود در طول مسیر یا با سرعت متوسطی که در طول مسیر دارد، مسافت را طی کند، در حالیکه در پرشها یا پرتابها که هدف دستیابی به بیشترین مسافت پرش یا پرتاب است، سرعت متوسط مطرح نیست، بلکه سرعت نهایی یعنی سرعت در لحظه ای که مقاومت شکسته میشود، بیشترین اهمیت را دارد.
اهمیت سرعت
دو سرعت، به عنوان رشته ای از ورزش دو و میدانی، به دلیل نیاز به آن در اغلب ورزشها اهمیت ویژه ای دارد. سرعت و قابلیت حرکت و جابه جایی بدن از جمله عوامل موثر در تمامی ورزش های میدانی است که حتی می توان آن را عاملی برای برتری نسبت به سایر حریفان و رقبا در رشته های ورزشی تلقی کرد. برای مثال کریستیانو رونالدو یکی از سریع ترین فوتبالیست های جهان بوده که عامل سرعت در بیشتر گل هایش نقش اساسی ایفا می کند. بنابراین سرعت، فقط برای دونده های سرعت کاربرد ندارد و تقریبا در همه رشته های ورزشی، یک از ارکان تمرینات روزانه محسوب میشود.
سرعت یکی از اجزای اصلی دوهای ۱۰۰، ۲۰۰ و ۴۰۰ متر است، ولی نه تنها در دوهای سرعت، بلکه دوندگان دو ۸۰۰ و ۱۵۰۰ متر که مواد نیمه استقامتی هستند، نیز نیاز مبرمی به عامل سرعت دارند، حتی در دوهای بالاتر از ۱۵۰۰ متر و در دو ماراتن نیز در هر گام دویدن، تواتر و سرعت گامها در بعضی از مسافت های دویدن با سرعت بالا مورد نظر است.
عوامل موثر بر سرعت
عوامل متعددی در سرعت دخالت دارند که برخی از آنها به این شرح است:
طول عضله. طبق نظریات ای.وی.هیل در سال ۱۹۵۱ و برخی دیگر از فیزیولوژیست ها هر چه تار عضلانی بلندتر باشد، به همان میزان انقباض آن سریعتر است. در دو تار عضلانی با ساختار و ویژگی های مشابه، تار بلندتر نتایج سرعتی بهتری از عضلات با تارهای کوتاهتر دارد.
نیرو و سرعت. طبق قانون دوم حرکتی نیوتون، میزان سرعت بستگی به نیروهایی دارد که موجب ایجاد آن می شود، یعنی اگر نیرو دوبرابر شود، سرعت نیز دو برابر خواهد شد. ( جز در مواردی که جسم با اثر مقاومت هوا یا آب روبه رو باشد). باید توجه داشت که دونده سرعت، شتاب خود را متناسب با نیرویی که باید با آن مقابله کند، افزایش می دهد. اگر در برابر عضله مقاومتی نباشد با بیشترین سرعت و کمترین نیرو منقبض می شود و زمانی که با مقاومت مواجه شود، چون باید نیرویی علیه مقاومت به کار برد، انقباض آن کمتر خواهد شد. تحقیقات نشان داده است که کوتاه شدن بیش از حد تارهای عضلانی موجب کاهش نیروی انقباض عضلانی می شود.
به طور کلی انقباض های عضلانی موجب ایجاد نیرو می شود و برای انقباض قوی تر و سریعتر انرژی بیشتری لازم است. مثلا اگر سرعت انقباض عضله الف دو برابر عضله ب باشد، انرژی مورد نیاز عضله الف ۸ برابر انرژی عضله ب است و اگر سرعت انقباض آن ۳ برابر عضله ب باشد، انرژی مصرفی آن ۲۷ برابر است. بنابراین، انرژی مصرفی هنگام انقباض های عضلانی بر اساس مکعب سرعت انقباض محاسبه می شود. توجه به مصرف انرژی و سرعت دویدن در شناخت ورزشکار و تنظیم شتاب او به خصوص در فعالیت های استفامتی کمک موثری است.
اثر قانون مجذورات در سرعت. این قانون در مورد نیر وهای منفی یا نیروهای تاخیری در حرکت به کار می رود. طبق قانون مجذورات مقاومت هوا یا آب تقریبا با محذور سرعت متغییر است، یعنی اگر در جهتی که بدن می پیماید، سرعت دو برابر شود، مقاومت هوا یا آب در مقابل آن ۴ برابر افزایش می یابد. اگر سرعت ۴ برابر افزایش یابد، مقاومت ۱۶ برابر می شود .بنابراین هر چه سرعت دونده افزایش یابد، مقاومت هوا نیز بیشتر سده و برای خنثی کردن آن، دونده باید نیروی بیشتری را به بکار برد.
تاثیر سن و جنسیت در سرعت. عموما تمام جنبه های سرعت در مردان حدودا تا سن ۲۰ سالگی افزایش می یابد و پس از آن، به طور تدریجی و یکنواخت دستخوش کاهش می شود. ن در سنین پایین تر یعنی حدود ۱۶ تا ۱۷ سالگی، به حداکثر سرعت خود دست می یابند. به طور کلی میتوان گقت اکثر دوندگان مبتدی در سنین بین ۱۸ تا ۲۵ سالگی به بهترین نتیجه خود دست پیدا می کنند. دستیابی به بهترین رکورد در دو ۱۰۰ متر معمولا زودتر از ۲۰۰ متر برای قهرمانان میسر است، زیرا توسعه و بهبود عامل استقامت در سرعت برای دوندگان به زمان بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل میتوان گفت با توجه به بهبود تداوم و حفظ سرعت ( استقامت در سرعت) که حتی ممکن است از عوامل تکنیکی نیز مهم تر باشد، به طور کلی پیشرفت مردان نسبت به ن بیشتر بوده است.
هودکینز در سال ۱۹۶۳ دریافت که حداکثر سرعت در مردان پایدارتر از ن بوده، در حالیکه بهترین زمان عکس العمل در ن طولانی تر از مردان بوده است. بررسی زمان های مربوط به دو سرعت و سایر رشته های سرعتی نشان می دهد که سرعت ن ۱۵ درصد کمتر از مردان است. این اختلاف سرعت ناشی از قدرت بیشتر مردان نسبت به ن بوده که یکی از عوامل موثر در افزایش سرعت است.
تاثیر درجه حرارت در سرعت. تحقیقات هیل در سال ۱۹۵۱ روی عضلات حیوانات نشان داد که با بالا رفتن حدود ۲ درجه سانتی گراد، سرعت انقباض عضلات حدود ۲۰ درصد افزایش نشان می دهد. به نظر وی برخی تغییرات در عضلات مانند استفاده از دیاترمی ( دستگاهی در فیزیولوژی که با عبور امواجی موجب گرم شدن اعضای بدن می شود) یا سایر وسایل گرما دهنده در این زمینه میتواند مفید باشد.
تاثیر شکل بدن در سرعت. شناخت و تشخیص رابطه بین سرعت حرکت در قسمت های مختلف بدن با شکل بدن امری مشکل است، فقط میتوان گفت افراد چاق تمایلی به سرعت ندارند. معمولا دونده های خوب سرعت ساختار بدنی شان بیشتر عضلانی و نه چندان سنگین است و بیشتر حالت عضلانی – استخوانی دارند. اگر چه برخی از این قانون مستثنا هستند. دوندگان می توانند با خصوصیات و ویژگیهای مختلف از لحاظ قد، وزن و شکل در دو سرعت ۶۰متر تا ۴۰۰متر شرکت کنند و به رقابت بپردزاند. افراد کوتاهتر در دوهای سرعت که قدرت و شدت بیشتری نیاز دارد، نظیر ۶۰متر و ۱۰۰متر حضوری بیشتری داشته اند، از جمله می توان به دوندگانی نظیر: هنریک فیگورلا، مانیاک و کرنلیوک اشاره کرد. دوندگان با قد متوسط، آمادگی عضلانی خاصی برای مسابقات طولانی تر نظیر ۱۰۰متر تا ۲۰۰متر دارند. دوندگانی مانند جس اونز، لی ایوانز جزو این گروه از دونده ها می باشند. دونده های با قد خیلی بلند معمولا در دوهای ۲۰۰متر و ۴۰۰متر موفقیت هایی داشته اند نظیر تامی اسمیت، هنری کار و اوتیس دیویس.
البته افراد بلند قدی نیز وجود داشته اند که توانسته اند در دو ۱۰۰متر به مقام های قهرمانی برسند. همین طبقه بندی را میتوان برای ن نیز متصور شد. از این رو با توجه به اختلاف قد و وزن قهرمانان دوهای سرعت، شاید نتوان بر شاخصی معتبر برای بهترین قد و مناسبترین وزن دوندگان سرعت تاکید کرد.
اثر قدرت بر سرعت. افزایش قدرت تاثیرات مثبتی بر بهبود سرعت دارد. بررسی چندین محقق در سالهای ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۴ نشان می دهد که بین کسب قدرت و افزایش سرعت حرکت، ارتباطی قوی وجود دارد و این ارتباط در مورد دوندگان سرعت بیشتر مورد تاکید است. البته نباید از یاد برد که قدرت یکی از عوامل موثر بر سرعت است و تنها عامل تعیین کننده نیست. همچنین این مطالعات نشان داد که وقتی بدن با مقاومت کمی روبه رو است، ارتباط بین قدرت و سرعت نسبتا کم و در مقاومتهای بالاتر این ارتباط قوی تر است.
- تمرینات قدرتی ویژه دونده ها
اثر انعطاف پذیری بر سرعت. محدودیت و کمبود انعطاف پذیری به ویژه در ناحیه عضلات مفصل لگن خاصره مکمن است باعث کم شدن سرعت دویدن شود، چون کمبود انعطاف پذیری موجب افزایش مقاومت عضلات مخالف حرکت شده و در نتیجه از سرعت حرکت می کاهد.
- حرکات کششی مخصوص دونده ها
اهمیت سرعت در انواع حرکات و عوامل موثر بر آن. در انواع حرکاتی که سرعت در اجرای آن نقش دارد به تبع نوع حرکات و نوع مقاومتها در برابر آن، هر یک از این عوامل بر اجرا اثر می گذارد.
الف) در فشارهای سبک مقاومتی و حرکات ساده، سرعت ذاتی و طبیعی عضلات ک
آیا وضعیت بدنی در عملکرد ورزشکاران تاثیر دارد؟
سرعت ,های ,عضلانی ,مقاومت ,افزایش ,متر ,دو سرعت ,سرعت در ,به کار ,می شود ,در دو ,ذاتی انقباض عضلانی ,کمبود انعطاف پذیری ,افزایش یابد، مقاومت
درباره این سایت